11 x de Martinitoren: dit wist je (vast) nog niet

De Martinitoren: 500 jaar trots van Groningen en nu officieel de mooiste kerktoren van Nederland!

 
Als je aan Groningen denkt, denk je meteen aan de Martinitoren. Die oude, vertrouwde toren die al eeuwenlang boven de stad uittorent, ondanks alles wat hij heeft doorstaan. Van branden tot oorlogen, hij bleef fier overeind staan en hoort inmiddels bij het vaste silhouet van de stad. En met recht, want deze toren is nu ook officieel door heel Nederland uitgeroepen tot de mooiste kerktoren van het land!

Met 26% van de stemmen heeft d’Olle Grieze, zoals wij Stadjers hem liefdevol noemen, zelfs de Dom van Utrecht en de Grote Kerk in Dordrecht achter zich gelaten. Een prachtige erkenning voor een toren die voor veel Groningers een symbool is van thuiskomen. Zelfs nu ik in Meerstad woon, voel ik dat. Ik ben dan ook dolblij dat ik hem vanuit huis kan zien!

Een paar jaar geleden beklom ik samen met mijn moeder voor het eerst de 251 treden van deze imposante toren. Een klim die je flink laat hijgen, maar wat een uitzicht! Bij helder weer kun je de hele stad en de omliggende landerijen bewonderen, en dan besef je echt hoe bijzonder de Martinitoren is – niet alleen als monument, maar ook als oriëntatiepunt voor iedereen in Groningen.

Hier een lijstje met weetjes over d’Olle Grieze – zodat je straks álles weet over de mooiste toren van Nederland!

1. De Martinitoren heeft als bijnaam: d’Olle Grieze

Stadjers noemen de Martinitoren d’Olle Grieze (Gronings voor de oude grijze). De toren is opgebouwd uit bakstenen bekleed met zandsteen uit Bentheim (Duitsland). Dit oorspronkelijk geelbruine steensoort wordt naarmate hij ouder wordt steeds grijzer. Zo is de naam d’Olle Grieze ontstaan.

De Martinitoren in Groningen vanuit de Zwanestraat, door Hiddema fotografie.

2. De Martinitoren was vroeger hoger dan nu

Speel je een pubquiz in Groningen dan is een vraag over d’Olle Grieze onvermijdelijk. Ooit heb ik een pubquiz verloren op de vraag hoe hoog de Martinitoren is. Nu vergeet ik het nooit meer. De toren is 96,8 meter hoog en is daarmee de hoogste toren van de stad. Vroeger was de toren hoger. Over de exacte hoogte bestaan verschillende verhalen, maar zou tussen de 110 en 120 meter hebben gelegen. Door brand en gedeeltelijke ineenstorting is de hoogte in 1627 teruggebracht naar 96,8 meter.
 

3. De Martinitoren heeft 370 traptreden, waarvan 251 die beklommen kunnen worden

Een bezoek aan de Martinitoren is een aanrader. Maar voor je van het uitzicht kunt genieten wordt er wel wat van je verwacht: je moet maar liefst 251 traptreden afleggen. Geen lift of roltrap, maar een oude wenteltrap dwars door het hart van de toren. Een ervaring an sich, zeker wanneer je op die krappe wenteltrap een tegenligger passeert. Maar het uitzicht is het meer dan waard. Bij goed weer zie je niet alleen de stad, maar ook haar ommelanden. De toren heeft 370 traptreden tot het hoogste punt van de kegelvormige bovenkant van de toren: de pijnappel. Hier kun je als bezoeker niet komen.
 

Uitzicht vanaf de Martinitoren, door Melvin Jonker. Ook te bestellen op canvas.

4. De Martinitoren heeft het op één na grootste klokkengeluid van Nederland

Het klokkengeluid van de Martinitoren bestaat uit twaalf klokken en is daarmee na dat van de Domtoren in Utrecht de grootste in Nederland. De grootste klok, de Salvator, heeft een diameter van 2,23 meter en weegt 7850 (!) kilo en bestaat al sinds 1577. Moet je nagaan hoe die destijds ooit boven is gekomen…
 

De Martinitoren vanuit Forum Groningen, door Stella Dekker

5. De Martinitoren kent twee voorgangers

Drie keer is scheepsrecht, dat gaat voor de Martinitoren zeker op. Al in de 13e eeuw werd de eerste toren gebouwd. Deze toren was 30 meter hoog en is door brand ineengestort. In 1452 startte men met de bouw van de tweede toren. Deze toren werd eveneens verwoest door brand veroorzaakt door bliksem. In 1469 startte de bouw van de Martinitoren zoals we die nu (deels) kennen.
 

6. De Martinitoren heeft diverse branden overleefd

Net als zijn twee voorgangers kreeg ook de huidige Martinitoren te maken met brand. Zo vatte het bovenste bouwwerk in 1577 vlam toen het vertrek van de Spaanse troepen werd gevierd met vreugdevuren. Een deel stortte in, 69 meter bleef overeind. In verband met de Tachtigjarige Oorlog duurde het nog tot 1627 voordat de toren werd heropgebouwd. In 1971 ontstond wederom brand die gelukkig snel werd gedoofd. In de jaren daarna werd de brandveiligheid aangescherpt met het plaatsen van een waterbak tot de moderne brandblusinstallatie zoals we die nu kennen.
 

 

7. De Martinitoren speelde een belangrijke rol in het signaleren van brand

Naast dat de toren diverse keren zelf vlamvatte, speelde de Martinitoren een belangrijke rol in het signaleren van brand in Stad en Ommeland. Tot 1921 diende de toren als uitkijkpost voor alarmering bij brand. De torenwachter moest ’s avonds na 22.00 uur om het kwartier een signaal op de brandhoorn blazen ten teken dat alles veilig was.
 

8. De Martinitoren doorstond de Tweede Wereldoorlog

Waar de noord- en oostwand van de Grote Markt na de Tweede Wereldoorlog volledig in puin lagen, stond de Martinitoren nog fier overeind. Op enkele treffers op tachtig en negentig meter hoogte na, komt de toren nagenoeg ongeschonden uit de strijd. En dat terwijl de Duitsers van plan waren om de toren op te blazen. Omdat er zich vanaf het begin van de oorlog een luisterpost voor geallieerde vliegtuigen in de toren bevond, wist de opzichter de Duitsers van dit idee af te brengen.
 

9. De Martinitoren ligt niet alleen aan de Grote Markt

Maar ook aan het Martinikerkhof, een prachtig stukje groen middenin de binnenstad (geen echt kerkhof dus). Denk je aan de Martinitoren, dan denk je vaak aan het aangezicht vanaf de Grote Markt. Achter de toren bevindt zich echter een mooi verborgen stukje groen. Heerlijk om even doorheen te wandelen of je picknickkleedje neer te leggen. Vanaf hier heb je eveneens toegang tot de Prinsentuin.
 

 

10. De Martinitoren is onderdeel van de Martinikerk

De Martinitoren is onderdeel van de Martinikerk. Sinds 1798 is de Martinitoren eigendom van de Gemeente Groningen en de Martinikerk van de Stichting Martinikerk. In de kerk worden zondagse erediensten gehouden. Om het gebouw te kunnen onderhouden wordt de kerk verhuurd voor evenementen zoals concerten, congressen en trouwerijen (hoe gaaf!).
 

11. De Martinitoren heeft een horecagelegenheid

Als liefhebber van terrashoppen, cappuccino slurpen en taart eten kan deze niet in het lijstje ontbreken. Aangrenzend aan de Martinikerk en Martinitoren bevond zich een kosterswoning. In 1982 werd deze oude kosterswoning omgebouwd tot een koffie- en theeschenkerij: de Kostery. De Kostery bestaat nog steeds en is een fijne plek om uit te rusten na de beklimming van d’Olle Grieze. Neem plaats op het grote terras of duik lekker naar binnen en dompel je onder in een klassieke sfeer.
 
Praktisch:
Tickets kosten (op moment van schrijven) €6,00 voor volwassenen (13+), € 4 voor kinderen van 4 tot 12 jaar en gratis voor jongere kinderen.
 
Wat weet jij nog meer over de Martinitoren? Deel het hieronder met mij.

Shoptips voor de echte Martinitoren fans:

Deze blog is oorspronkelijk gepubliceerd op 1 januari 2021. Op 1 november 2024 is de blog geactualiseerd, in verband met de verkiezing tot mooiste kerktoren van Nederland.