Grunnegs proaten wie apmoal: Gronings spreken we allemaal
De voorjaarsschoonmaak is gedaan, de tuin is zomerklaar en onkruidvrij en alle legpuzzels van 1000+ stukjes liggen zij aan zij in de woonkamer. Tijd voor een nieuwe uitdaging: leer een (streek)taal. Heb je na de lockdown een weekendje Groningen op de planning staan? Na deze blog ben je klaar om je te wanen tussen de Stadjers. Een begroeting met ‘moi!’ kunnen de Groningers wel waarderen.
Als geboren Drentse is de Groningse tongval voor mij niet zo lastig. Toch valt de ondertiteling regelmatig weg wanneer iemand plat Grunnegs tegen mij spreekt. In mijn studententijd keek ik met een grote glimlach naar het programma Grunnegers op RTV Noord, waarin ik elke dag in twee minuten één Gronings woord leerde, met achtergrond en herkomst. Zelf Gronings spreken is nog wel een uitdaging (ik moet echt nog beter leren ‘knauwen’), toch hoor je mij regelmatig ‘nait soez’n (niet zeuren) zeggen. Daarentegen gaat Gronings verstaan vrij goed, ik heb de (streek)taal helemaal omarmd. Het geeft me een gevoel van thuiskomen.
Grunninger toal
Het Gronings, ook wel Grunnegs of Grönnegs genoemd, is een verzamelnaam voor alle vormen van streektaal die in de provincie Groningen worden gesproken. En dat zijn er nogal wat. In Groningen Stad spreken we Stadjers, in Noord-Groningen Hogelandsters en in West-Groningen Westerkwartiers om zo maar wat vormen te noemen. Het Hogelandsters wordt gezien als het meest karakteristieke dialect van Groningen en kenmerkt zich door klanken als ‘ou’ (zoals in kouk = koek) en ‘ai’. Het Stadjers noem ik ‘Hoog-Haarlemmerdijks Gronings’, de meest beleefde vorm van Gronings. Ga je verder de provincie in dan hoor je mensen veel meer ‘knauwen’. Benieuwd hoe het Gronings klinkt? Luister dan deze ode aan de aaierbal, een typisch Groningse snack.
Aan de slag
Wil je Gronings leren? Dan kun je natuurlijk thuis gaan zitten woordjes leren, zoals op de middelbare school. Maar veel leuker is het om op locatie te leren. Zo’n 65 procent van de Groningers spreekt en schrijft de Groninger taal. Tijd voor boodschappen? Een goede plek om de taal te leren is op de markt. Voldoende marktkooplui spreken Gronings en je support meteen de lokale ondernemers. Vraag bijvoorbeeld eens: ‘Hest nog mous?’, de groenteboer zal je met plezier zijn boerenkool aanbieden. Of luister eens een dagje naar RTV Noord, de presentatoren op de zender spreken deels Gronings en je geniet van liedjes in het Gronings.
Wil je het (semi) professioneel aanpakken? Volg dan een cursus ‘Introductie op het Gronings’ bij het Centrum Groninger Taal & Cultuur. In deze cursus komt het spreken en verstaan van Gronings aan bod.
Of doe een Broescursus met je vrienden of collega’s:
Groningismen
Gronings hoeft helemaal niet zo ingewikkeld te zijn. Zinnen als ‘Waar kom je weg’ en ‘De winkel is los’ zijn ook Gronings. Wanneer ik dit iemand elders in het land hoor zeggen denk ik meteen, ah, jij komt uit Groningen. Dit noemen we Groningismen, Groningse woorden vermengd in een Nederlandse zin. Dit doe ik regelmatig, vaak onbewust, bijvoorbeeld bij het woord pakjesdrager. Zo noem ik mijn bagagedrager altijd, nooit geweten dat dit een Groningisme is.
Gevleugelde uitspraak
Mijn meest favoriete Groninger uitspraak is van Ede Staal. ’T Het nog nooit zo donker west, of ’t wer altied wel weer licht’. Zeker in deze, (op moment van schrijven) soms donkere coronatijd tijd, geeft deze uitspraak mij hoop. Hoe onzeker het leven op dit moment is, het komt altijd wel weer goed.
Mijn favoriete Groninger woord is: kopstubber, gewoon omdat het zo grappig klinkt.
Weet jij (niet stiekem Googlen) wat voor voorwerp een kopstubber is?
Laat het weten in de reacties hieronder.
Tou moar mien jong
Om alvast wat te starten met wat Groningse uitspraken, bij deze een lijstje typisch Groningse uitspraken:
Moi eem! – Hallo
Hou wordt t nou den? – Hoe is het ermee?
Kon minder – Fantastisch
Lutje laiverd – lieverdje
Nait soez’n – Niet zeuren
Woist ja wel – Je weet ja wel
Ben zat – Ik heb genoeg gegeten
Kist mie eem helpen? – Kan je me even helpen?
Man man man wat ’n boudel – Wat een gedoe/ dat is toch wat
Nuver weer nait? – Mooi weertje hè
Kop ‘r veur – Succes
Kin mie niks verrek’n – Kan me niks schelen
Dikke tammo! – Het is wel goed met jou!
Kovvie mit koake? – Koffie met een plakje Groninger koek?
Dikdakken in toen(e) / Dik doun in toene – BBQ’en in de tuin
Ken ik ja nait roeken – Dat kan ik toch niet weten
Dat begroot mie tou tonen oet – Dat vind ik vreselijk zonde
Veul haajl en zegen in t nijjoar – Gelukkig nieuwjaar
Met wie ga jij binnenkort dik doun in toene?
Leestip:
Meer blogs over typisch Gronings.
Moi Meertmoand! Een maand vol Gronings.
Shoptips:
Groningse wijsheden, ca €6,99
Groningse wijsheden met 12 ansichtkaarten, in mooi bewaarblik, ca €12,95
Inburgeringscursus 4.2, ca €13,50
111 plekken in Groningen die je gezien moet hebben, ca €17,95
Wadapatja, ca €29,95
De foto in de header is gemaakt door Stella Dekker.
1 Reactie
JOSÉ VAN ESCH-SMEENGE
JOUKJE VAN HEUKELEM
INGRID LINDEBOOM
PASCALE KRUIZE
WILLEM VONHOF
MAIKE VAN ELDERT
KAREN JANSEN
SONJA STEL
Kopstubber Gebruikte mijn moeder om de bovenste ramen te doen. Een borstel aan een/op lange steel.
“Kon minder”. IK woon nu 57 jaar in de Randstad (Amsterdam en omg.) en ik betrap me er zelf wel eens op dat ik die uitdrukking nog af en toe gebruik. Ik zie dan aan de gezichten dat men het een wel heel erg onderkoelde reactie vindt.
Ik was bij een Jamin winkel in Amsterdam (+/- 1964) toen men mij vroeg hoeveel ik van die snoep wilde. Ik zei doe maar een puutje vol. Alom verwarring. Gelukkig stond toevallig mijn schoollerares achter me en die zei. Hij bedoeld een zakje vol.
Ik probeer tegenwoordig bijna geen Gronings meer te praten als ik daar ben, want ik heb vaak moeite met de uitspraak. Je hebt zoveel verschillende dialecten en ik weet vaak niet meer wat bij welk dialect hoort Uit is het nou “Ut” of “oet” enz.
Met vriendelijke groet
Willem